1.3. Сыртқы саудадағы транспорттық операциялар

Транспортты? операциялар т?сінігі ж?ктерді тасымалдау т?сінігіне ?ара?анда ке?ірек ма?ына береді. Себебі, халы?аралы? саудада транспортты? ?р т?рін пайдалану кезінде ж?к иесі бір?атар транспортты? операциялар ат?арады. Ал б?л операциялар тауар жеткізу ж?не транспортты? шарттарда ай?ындалады. Олар:

• транспотты? операцияны? заты (ж?к, жолаушы);

• транспорт т?рі (те?із, ??рлы?, ?уе);

• транспортты? тауарлы? сипаттамасы (жаппай, ??йылмалы, газ т?різдес);

• кезе?ділігі (тікелей, белгілі уа?ыты бар тасымал, чартерлік тасымал);

• шекарадан ?ту т?ртібі (?айта ж?ктеу транзиттік ж?ктер);

• транспортты? технологиялы? ж?йесі (пакетті, контейнерлі, буксирлі, ?зен, те?із);

• байланыс т?рі (тікелей, ж?йелі, тасымал).

Транспортты? операциялар ?детте келесідей жіктеледі: сырт?ы сауда келісіміне дейінгі, ж?зеге асып жат?ан кездегі, келісім ая?тал?аннан кейінгі операциялар. Шартты бекіту ж?не о?ан ?ол ?ою ма?сатымен келісс?здерді ж?ргізбес б?рын, транспортты? ?ызметтерге, тарифтерге, тауарларды тасымалдау шартына ж?не фрахтілерге талдау ж?ргізу ?ажет, сондай-а? транспортты? шы?ындарды есептеп алдын ала болжап алу керек. Келісімге ?ол ?ойып, оны ж?зеге асыру барысында келесідей ?рекеттерді ж?зеге асырамыз: тауарларды тасымалдау ?ажеттілігін болжау, тасымалдау келісімін жасау, транспортты? ??жаттар?а с?йкес р?сімдеу, тауарды тасымалдау?а дайындау, ж?к тасымалдаушымен есеп ж?ргізу, шы?ындарды т?леп, санитарлы?, ветеринарлы?, шекаралы?, кедендік, р?сімдерді дайындау керек.

Сату-сатып алу келісімдерін ат?ар?ан со?, ж?к ?абылдаушы мен тасымалдаушы, сатушы мен сатып алушы арасында?ы м?селелерді сараптап, ?ажетті шешімдерді табу ?ажет.

?орша?ан орта ?ор?алуы ?шін транспортты? ?ызмет к?рсету кезінде тасымалданатын ж?кті? м?лтіксіз са?талуы, жеткізу жылдамды?ы, т?ра?тылы?ы, ыр?а?тылы?ы ?йымдастырылуы міндетті болып келеді. Транспортты? ?ызмет к?рсету кезінде ж?к иесіне ?осымша ж?мыс беріледі. Мысалы, ?осымша табыс табу, ж?кті са?тау, ж?ндеу ж?мыстары, маркілеу, материалдарды дайындау ж?не т.б. кейде делдалды? операцияларды? ж?мыстарын да ат?ару?а тура келеді.

Транспортты? операцияларды ж?зеге асыру орындарына мыналар жатады: сапар?а шы?у пункттері, ж?кті? ж?ріп ?ту жолы, шекаралы? бекеттер, транспортты? бір т?рінен екінші т?ріне ауысу бекеттері. Ал, б?ларды ж?зеге асырушы сатушы мен сатып алушы, ?нім шы?арушы, тауар ?абылдаушы, тасымалдаушы, агралы? транспортты? операция делдалдары болуы м?мкін. Транспортты? операциялар ел ішінде ж?зеге ас?аны сия?ты ел сыртында да ж?ргізіледі.

Ізденіс с?ра?тары

1. Халы?аралы? тасымалдар т?сінігі ж?не т?рлері.

2. Халы?аралы? экономикалы? байланыстар?а транспортты? щызмет к?рсетуді? ?ажеттілігі ж?не ма?ызы.

3. Сырт?ы саудада?ы транспортты? операциялар т?рлері.

4. ?Р-да халы?аралы? экономикалы? байланыстар?а транспортты? ?ызмет к?рсетуді? б?гінгі жа?дайы мен болаша?ы.

5. ?Р-да халы?аралы? транспорт операцияларын ж?зеге асырушы мекемелер мен ?йымдар ?ызметіне шолу.