3.2. Операциялық жүйе

ОЖ – ЕЖ-лерде орны бар барлы? ?ызметтерде жетекші реттеуіш ретінде ?ызмет ат?аратын ж?йелік П?-ны? т?рі. Б?л сізді? компьютері?ізді? платформамен ?йлесімділік факторларыны? бірі. Дербес компьютерлерді? к?бі алдын ала, мысалы Microsoft Windows немесе Mac OS (3.3-сурет) сия?ты ОЖ орнатылып сатылады. Ал Linux сия?ты кейбір ОЖ, ?детте жо?ары сапалы автоматтандырыл?ан ж?мыс орындары мен серверлері ?шін пайдаланылады, біра? дербес компьютерге де орнату?а болады.

3.3-сурет. Дербес компьютерлерде орнатыл?ан операциялы? ж?йе

ОЖ, жо?арыда айтып кеткеніміздей, компьютерді ?ос?анда ж?ктелетін программа. Ол ?олданушымен с?хбатты, компьютерді бас?аруды, оны? ресурстарын ж?зеге асырады, бас?а ?олданбалы программаларды іске ?осады. ОЖ пайдаланушы?а ж?не ?олданбалы программалар?а дербес компьютер ??рыл?ыларымен ы??айлы ?атынау (интерфейс) т?сілімен ?амтамасыз етеді.

ОЖ:

– ядродан;

– командалы? модульден;

– драйверлер кешенінен;

– сервистік утилиттерден;

– ?абы?шадан т?рады.

ОЖ ядросы – оны? барлы? ?рекеттерін ?осатын, бас?а программаларды? ж?мысын ж?не компьютерлік ж?йе компоненттеріні? ж?мысын ?йымдастыратын ОЖ-ны? негізгі б?лігі. ОЖ-ны? ядросында болып жат?ан ?рдістерді ?йымдастырушы программа-аппаратты? ?ызмет деп атау?а болады.

Командалы? модуль функциясы пайдаланушыны? командаларын компьютерде орындау болып табылатын программа.

Драйверлер – б?л ОЖ-дан аппаратты? ??рыл?ыларды? орны?ты ж?мыс істеуін ?амтамасыз ететін арнайы программаларды? т?тас бір ішкі кешені, бас?аша айт?анда, периферияны?, компьютерлік жина?тауышыны? ОЖ-ны бас?ару?а арнал?ан н?с?аулы? екені белгілі.

Утилиттер – ?рт?рлі есептерді орындау ?шін П?-мен ?зара ?рекеттесетін ?осымша программалы? орта.

ОЖ-ны? ?абы?шасын пайдаланушы ?шін GUI (а?ылш. Grafical user interface – пайдаланушыны? графикалы? интерфейсі) графикалы? интерфейс – кез келген компьютерлік ??рыл?ыны? дисплейінен пайдаланушы к?ре алатын интерфейс е? ма?ызды элемент болып табылады. ОЖ-ны? графикалы? ?абы?шасы негізінде дербес компьютерлер пайда болды.

Компьютерді? кез келген компоненті мен олар?а м?мкіндік беретін: орталы? процессор, оперативті немесе сырт?ы жады, сырт?ы ??рыл?ы, программа ж?не т.б. ОЖ-ны? ресурсы болып табылады.

Компьютерді ?ос?ан кезде ОЖ ж?ктелетіні белгілі. Ол пайдаланушы?а ЕЖ-мен ы??айлы с?хбаттасу (интерфейс) т?сілін ?сынады. Б?л жерде интерфейс программалы? ж?не пайдаланушы интерфейсі болуы м?мкін.

Программалы? интерфейс – б?л ЕЖ-ні? саласында ??рыл?ы мен программаны? ?зара ?рекетін ?амтамасыз ететін орталарды? жиынты?ы.

Пайдаланушы интерфейсі – б?л программамен немесе компьютермен пайдаланушыны? ?зара ?рекетіні? программалы?ж?не аппаратты? ??ралы. ?з кезегінде пайдаланушы интерфейсі командалы? немесе объектіге ба?дарлан?ан болуы м?мкін. Командалы? интерфейс компьютерді? ресурстарын бас?ару бойынша ?рекетті орындауда пайдаланушы команданы пернета?тадан енгізуін пайымдайды.

Объектіге ба?дарлан?ан интерфейс – б?л файлдарды, каталогтарды (бумаларды), дискжетектерді, программаларды, ??жаттарды ж?не т.б. беретін объектілерге орындайтын операциялар ар?ылы ЕЖ-ні? ресурстарын бас?ару.

?рбір компьютер міндетті т?рде ?р?айсысына ?зіні? ?олданбалы программалар (?осымшалар) жина?ы ??рылатын ОЖ-мен жаса?талады. ОЖ-ны? к?бі ?ателерді ж?ндеу ж?не жа?а м?мкіндікті ?осу ба?ытында т?рлендіріледі ж?не жетілдіріледі.