3.4. Операциялық жүйелердің негізгі түрлері

К?птеген адамдар компьютерді сатып ал?анда орнатыл?ан ОЖ-ны ?олданады, біра? ?алауы бойынша жа?арта алады немесе бас?асын орната алады. Компьютер ?шін ке?інен тарал?ан ?ш ОЖ бізге белгілі: Microsoft Windows, Apple Mac Os X ж?не Linux.

3.4-сурет. Microsoft Windows, Apple Mac Os X ж?не Linux ОЖ-ны? иконкалары

Заманауи ОЖ-да пайдаланушыны? GUI графикалы? интерфейсімен ж?мыс істейді. GUI графика мен м?тін комбинациясы т?рінде дисплейде пайдаланушы?а ?сын?ан экранды? объектілерді (иконкаларды, батырмаларды, белгілерді, м?зірді) бас?ару ?шін тінтуір, пернета?та ж?не джойстик пайдалану?а м?мкіндік береді. Я?ни барлы?ы компьютер экранында д?л ж?не аны? графикалы? бейне т?рінде к?рсетілген. Ол тінтуір, пернета?та ж?не т.б. к?мегімен компьютерде же?іл ж?мыс істеуге м?мкіндік береді. ?рбір ОЖ-ны? GUI ?зіні? сырт?ы т?рі бар, сонды?тан егер сіз бас?а ОЖ-?а ауысса?ыз, ол ы??айсыз к?рінуі м?мкін. Со?ан ?арамастан ОЖ-ны? барлы?ы пайдалануда ?арапайым болатындай ??рыл?ан (3.5-сурет).

3.5-сурет. Операциялы? ж?йелердегі пайдаланушыны? графикалы? интерфейсі

GUI графикалы? интерфейсі болма?ан кезде компьютерлерде командалы? жолдар интерфейсі бол?ан. Б?л экран?а бір ?ана м?тінді бейнелеу ?шін пайдаланушы компьютерге ?р кезде команданы енгізіп отыру керектігін білдіреді.

DOS операциялы? ж?йесі.

1981 жылы шы??ан Microsoft-тан MS-DOS ж?йесі дискілік ОЖ-ны? е? аны? ?кілі болып табылады. ?азіргі уа?ытта 6.22 ж?не 7.0 н?с?алары (Windows 9x ??рамында) бар, сонымен ?атар бас?а да ??растырушы-фирмаларды? (DR DOS, PC DOS) н?с?алары бар. ?азіргі уа?ытта б?л ОЖ жалпы ?мытыла бастады десе де болады, ?йтсе де ол х286 мен х386 процессорлары бар компьютерлер ?шін ?зекті. Пайдаланушыны? м?тіндік интерфейсі бар ж?не осыны? салдары ретінде командаларды жазуды? синтаксисін білу талап етіледі.

Microsoft Windows операциялы? ж?йесі.

1980 жылды? ортасында Microsoft компаниясы Windows ОЖ-сын ??рды. Windows-ты? бернеше н?с?алары шы?арылды, соларды? ішінде ?азіргі та?да пайдаланатындары: Windows Vista (2007), Windows 7 (2009), Windows 8 (2012), Windows 10 (2015 жылы шы?арыл?ан) ж?не Windows XP (2001) ОЖ. Windows к?птеген жа?а компьютерлерде орнатыл?ан ж?не ?лемде е? ?йгілі ОЖ. Егер сіз Windows-ты со??ы н?с?асымен жа?арт?ы?ыз келсе, Home Premium, Professional ж?не Ultimate-ті? біреуін та?даса?ыз болды (3.6-сурет).

3.6-сурет. Windows операциялы? ж?йесі

Unix операциялы? ж?йесі.

Unix ОЖ-сы Bell Telephone Laboratories-те ??рыл?ан. К?п есепті осы ОЖ ?те к?п пайдаланушыны бір мезгілде ж?мыспен ?амтамасыз ете алады. Бір ?уатты сервер к?птеген пайдаланушыларды? с?ранысына ?ызмет жасай алады. Сонымен бірге б?л жерде бір ж?йені ?ана бас?ару ?ажет. Сонымен ?атар ж?йе к?птеген ?рт?рлі функцияларды орындай алады, дербес жа?дайда желіні? ма?ызды ?ызметін ?олдаушы есептеуіш сервер, Д?-ны? сервері, желілік сервер ж?не т.б. ретінде ж?мыс істей алады.

Unix н?с?асыны? ?рт?рлілігіне ?арамастан бірдей архитектурасы мен стандарты интерфейстер ?атары барлы? н?с?асыны? негізі болып табылады. ?арама?ында ша?ын арнайыландырыл?ан м?селелерді шешетін утилиттер жина?ы бар, олардан к?рделі кешенді ??ру?а болады.

Mac OS операциялы?ж?йесі.

Mac ОЖ-сын Apple компаниясы ??р?ан. Ол Macintosh немесе Mac-ты? жа?а компьютерлерінде орнатылады. Осы ОЖ-ны? е? со??ы н?с?асы OS X ретінде белгілі. На?тыра? айтса?, Yosetime (2014 жылы шы??ан), Mavericks (2013), Mountine Lion (2012), Lion (2011) ж?не Show Leopard (2009). Сондай-а? серверлерде ж?мыс істеуге арнал?ан Mac OS X Server ОЖ-сы бар.

Linux операциялы? ж?йесі.

Linux – ашы? бастап?ы кодымен берілген операциялы? ж?йе (3.7-сурет). Б?л д?ниеж?зі бойынша кез келген адаммен жетілдіріле ж?не таратыла алады. Б?л осы ОЖ-ны бас?а ОЖ-дан ерекшелейді. Мысалы, Windows ОЖ-сын тек ?ана иесі (Microsoft) ?згертіп, тарата алады. Linux-ты? арты?шылы?ы ол тегін ж?не к?птеген ?рт?рлі н?с?асын та?дау?а болады. ?р?айсысыны? сырт?ы т?рі бар, оларды? ішінде Ubuntu, Mint ж?не Fedora ке? тара?андары.

1991 жылы фин студенті Линус Торвальдс электронды? поштамен ?зіні? ОЖ-ны? бірінші прототипін жіберді ж?не жаса?ан ж?мысыны? ?найтынына немесе ?намайтынына ?н ?осуын с?рады. Осыдан к?п программистер ??рыл?ыларды? драйверін ?осып, ?рт?рлі ?осымшалар ??рып, Linux-ты ?олдай бастады. ?азіргі уа?ытта Linux ?те ?уатты ж?не тегін ж?йе.

3.7-сурет. Linux операциялы? ж?йесі

Осы?ан байланысты Linux-ты? негізін ?алаушы Линус Торвальдсты? ??рметіне Linux ОЖ-сы деп ?ойыл?ан.

Линус Торвальдс ОЖ-ны? ?зін ??р?ан жо?, оны? бар компоненттерін ?оса отырып ядросын ?осты. Шеттегі компаниялар ?здеріні? бизнесін дамыту ?шін келешегін бай?ап ОЖ-ны утилиттермен ж?не ?олданбалы П?-мен толы?тырды. М?ндай т?сілді? кемшілігі – ж?йені орнатуды? ж?йеленген ж?не ойластырыл?ан процедураларды? жо?ты?ы. Б?л Linux-ты? ке?інен таралуы ?шін басты тежейтін факторларды? бірі. Со?ан ?арамастан, б?л ОЖ жыл ?ткен сайын нары?ты? к?птеген б?лігін желілік ОЖ-ны танымал ?лемдік ?ндірушілерден жаулап алуда.

Ба?ылау с?ра?тары:

1. Программалы? ?амтамасыздандыруды ?алай т?сінесіз?

2. Программалы? ?амтамасыздандыру ?анша?а б?лінеді?

3. Неге ж?йелік программалы? ?амтамасыздандыру деп аталады?

4. Неге ?олданбалы программалы? ?амтамасыздандыру деп аталады?

5. Ж?йелі программалы? ?амтамасыздандыру мен ?олданбалы программалы? ?амтамасыздандыруды? айырмашылы?тары.

6. ?олданбалы программалар пакетін ?алай т?сінесіз?

7. ?олданбалы программалар ?амтамасыздандыруды? ?андай типтерімен ерекшеленеді?

8. Жалпы міндеттегі программалы? ?амтамасыздандыру?а аны?тама бері?із.

9. ?олданбалы программалар пакетіні? класына жататындар.

10. Д?БЖ-ны ?алай т?сінесіз?

11. CASE-технологияны? міндеті.

12. Эксперттік ж?йеге аны?тама бері?із.

13. Операциялы? ж?йеге аны?тама бері?із.

14. Операциялы? ж?йелерді? жіктелуі.

15. Операциялы? ж?йелерді? негізгі т?рлері.